Nahalungkat ko kahapon sa aking MacBook ang sanaysay na itong sinulat ko noong 28 Hulyo 2014 matapos manood ng ikalimang SONA ni PNoy. Nalathala ito sa Balay Sugidanun noong noong 3 Agosto 2014. Dahil sa maraming nalalatlaha ngayon sa social media at kung saan-saan pa tungkol kay PNoy dahil sa maagaang pagtaliwan niya noong 24 Hunyo 2021, minarapat kong muling ilathala rito sa blog ko ang sanaysay na ito na may salin sa Filipino. Ang mga kinatatakutan kong mangyari sa ating bansa sa sanaysay na ito ay talagang nangyari. Ngayon klaro na na nagkamali ang sambayanan sa pagpili ng presidenteng pumalit kay PNoy kung kaya’t nasa kalunos-lunos na kalagayan ang bansa ngayon. Nasa panahon tayo ngayon na maaari pa nating isalba ang ating sarili mula sa isang incompetent, korap, at malupit na administrasyon. Sana sa pagkamatay ni PNoy ay mamulat tayong mga Filipino na deserving tayong pagsilbihan ng isang matalino, masipag, disente, at makataong pangulo kahit na hindi perpekto dahil wala naman talagang perpektong tao.

***

NAGAPATI gihapon ako kay Presidente Benigno Simeon C. Aquino III ukon PNoy. Amo dya ang nagsëlëd sa pinsar ko pagkatapos ko sëlngën sa telebisyon ang anang ikalima nga SONA kaina ti hapon.

[NANINIWALA pa rin ako kay Presidente Benigno Simeon C. Aquino III o PNoy. Ito ang pumasok sa aking isipan pagkatapos kong manood sa telebisyon ng kaniyang ikalimang SONA kaninang hapon.]

Gusto ko ang mga SONA ni PNoy hay tana ang pinakauna nga presidente nga ang pulong natën ang ginagamit na. Mas rakё ang makaintiyende. Pati mga drayber kang traysikël sa andang mga paradahan nagapamati kana kag makatëgda parti sa ginpanghambal na.

[Gusto ko ang mga SONA ni PNoy dahil siya ang pinakaunang presidente na ang wika natin ang ginagamit niya. Mas marami ang nakakaintindi. Pati mga drayber ng traysikel sa kanilang mga paradahan ay nakikinig sa kaniya dahil may masasabi sila sa mga sinasabi niya.]

Pero amo dyang ikalima na nga SONA ang pinakagusto ko. Una, nabuhinan ang pagpang-away na. Nagapati ako nga korap gid man si Gloria Macapagal Arroyo kag dapat gid man dya mapriso (kag daad bëkën sa presidential suite kang sangka hospital), pero daw bëkët nami kon ginamulay na dya sa anang SONA. Uyang ka tiyempo kag indi takёs ang mga korap nga pareho ni Gloria na estoryahan pa sa SONA. Siguro sa iban nga forum puwede pa.

[Pero itong ikalimang SONA niya ang pinakagusto ko. Una, nabawasan ang pang-aaway niya. Naniniwala akong korap naman talaga si Gloria Macapagal Arroyo at dapat talagang makulong (at hindi sana sa isang presidential suite ng isang ospital), pero parang hindi maganda kung inookray niya ito sa kaniyang SONA. Pagsasayang ng oras at hindi karapatdapat pag-usapan ang mga korap tulad ni Gloria sa isang SONA. Siguro sa ibang forum puwede pa.]

Amo ria nga gusto ko kaina nga wara ginmitlang ni PNoy ang ngaran nanday Juan Ponce Enrile, Jinggoy Estrada, kag Bong Revilla—mga senador nga napriso kadya tëngëd sa mga akusasyon kang korapsiyon. Kundi wara sanda natugruan it importansiya. Daw wara rën sanda.

[Kayâ gusto ko kanina na hindi binanggit ni PNoy ang pangalan nina Juan Ponce Enrile, Jinggoy Estrada, at Bong Revilla—mga senador na nakakulong ngayon dahil sa mga akusasyon ng korapsiyon. Kayâ hindi sila nabigyan ng importansiya. Parang wala na sila.]

Rakë siyempre ang kulang sa report ni PNoy sa anang mga “boss” (ukon mga “bosslot?”). Kon magsëlëng kita sa atën palibot, tuman pa ka rakë ang dapat himuon kang gobyerno. Bisan hambalën pa ni PNoy nga okey  ang atën growth rate kag okey rën ang atën credit standing kag bëkën rën kita ang ginatawag nga “sick man of Asia,” mga macroeconomics lamang dya. Kon sëlngën gid man ang macroeconomics kang atën pungsod kadya, manami. Manami ikumpara sa iban nga mga pungsod sa Asya. Ugaring problema gihapon ang microeconomics. Ang mga manggaranën nga negosyante lamang ang makabatyag kadyang pag-ugwad kang ekonomiya kag wara pa dya mabatyagan bisan kayët lang kang mga ordinaryo nga empleyado, obrero, mamumugon, kag mga imol. Miyentras tanto nga indi mabatyagan kang mga imul ang pagnami kang ekonomiya, lagpok man gihapon ang grado kang sangka presidente.

[Marami siyempre ang kulang sa report ni PNoy sa kaniyang mga “boss” (o “bosslot?” Ang butas sa Kinaray-a ay “buslot”). Kung titingnan natin ang ating paligid, marami pang dapat gawin ang gobyerno. Kahit sabihin pa ni PNoy na okey ang ating growth rate at okey na ang ating credit standing at hindi na tayo tinatawag na “sick man of Asia,” mga macroeconomics lamang ito. Kung titingnan kasi talaga ang macroeconomics ng ating bansa ngayon, maganda. Maganda kumpara sa ibang mga bansa sa Asya. Kayâ lang problema pa rin ang microeconomics. Ang mga mayaman na negosyante lamang ang nakakaramdam nitong paglago ng ekonomiya at hindi pa ito nararamdaman nang kahit maliit lang ng mga ordinaryong empleyado, manggagawa, at mga mahirap. Hangga’t hindi mararamdaman ng mga dukha ang pagganda ng ekonomiya, bagsak pa rin ang grado ng isang presidente.]

Halimbawa ang ginapahambog na nga pagpasugot kang European Union nga makabiyahe rugto ang mga eroplano kang Philippine Air Lines. Sin-o karia ang makapulos kundi ang mga manggaranën lamang nga may pilak para magbakasyon sa Europa, ukon ang mga OFW nga siyempre napiritan bayaan ang pamilya hay wara it maobrahan rëgya sa Filipinas. Antuson ang pag-isarahanën sa abrod kaysa dërërëngan sanda kang andang pamilya nga mapatay sa gëtëm.

[Halimbawa ang ipinagmamalaki niyang pagpayag ng European Union na makabiyahe na roon ang eroplano ng Philippine Air Lines. Sino ang makikinabang diyan kundi ang mga mayaman lamang na may pera na pangbakasyon sa Europa, o mga OFW na siyempre napilitang iwanan ang pamilya dahil walang mapagtatrabahuhan dito sa Filipinas. Titiisin nila ang pag-iisa sa abrod kaysa sabay-sabay sila ng kanilang pamilyang mamatay sa gutom.]

Ang presidente nga nakita ko kaina sangka tawo. Tawo nga nabëdlayan kag nakapuyan man. Tawo nga nasakitan man kon ginamulay. Tawo nga may ginaamligan nga dëngëg kang mga ginikanan kag pamilya.

[Ang presidenteng nakita ko kanina ay isang tao. Taong nahihirapan at napapagod din. Taong nasasaktan din kapag nilalait. Taong iniingatang dangal ng mga magulang at pamilya.]

Indi gid man manigar nga sangka hasyendero si PNoy. Ginbata sa manggaranën nga pamilya kag iba siyempre ang realidad kaysa mga ginbata sa makasarangan lang ukon mga imul nga pamilya. Amo ria siguro nga rakё tana indi makita nga pag-antus kang mga pobre sa Filipinas.

[Hindi talaga maipagkaila na isang hasyendero si PNoy. Ipinanganak sa isang mayamang pamilya at iba siyempre ang realidad kaysa mga ipinanganak sa medyo maykaya lang o mga mahirap na pamilya. Kayâ siguro marami siyang hindi nakikitang paghihirap ng mga pobre sa Filipinas.]

Sa pihak kang mga makita natën nga mga kakulangan ni PNoy bilang presidente, indi mahimutig nga bëkën tana it matakaw, nga bëkën tana it korap. Bahël dya nga bagay. Indi natën dya mahambal sa mga nagriligad nga presidente pareho nanday Fidel Ramos, Joseph Estrada, kag si Gloria nga bëkën gid it glorya ang ginadara kanatën. Si Cory, bëkët man daad tana ang nagpanakaw kang tana presidente, nagpinagusto man ang mga paryente kag mga tinawo na. Amo gani may ginatawag kato nga “Kamag-anak Incorporated.”

[Sa kabila ng mga nakikita nating kakulangan ni PNoy bilang presidente, hindi mapasinungalingan na hindi siya kawatan, na hindi siya korap. Malaking bagay ito. Hindi natin ito masasabi sa mga nagdaang presidente katulad nina Fidel Ramos, Joseph Estrada, at si Gloria na hindi talaga Gloria ang dinala sa atin. Si Cory, hindi sana siya ang nagnanakaw noong siya ay presidente, nagkaniya-kaniyang nakaw naman ang mga kamag-anak at tauhan niya. Kayâ nga may tinatawag noon na “Kamag-anak Incorporated.”]

Nagustuhan ko ang punto ni PNoy nga kon ano man ang mga manami nga pagbag-o ang natabo sa kadya sa atën pungsod, daad dya sangka manami nga umpisa lamang kag daad ang mga masunod kana nga presidente padayunon dya agëd padayon kita sa pag-ugwad. Nagapakita lamang dya kang anang pagkamapainëbësën.

[Nagustuhan ko ang punto ni PNoy na kung ano man ang mga magandang pagbabago ang nangyari ngayon sa ating bansa, sana isang magandang simula lamang ito at sana ang mga susunod na presidente ipagpatuloy ito upang padayon tayo sa pag-unlad. Nagpapakita lamang ito ng kaniyang pagiging mapagpakumbaba.]

Importante matuod kon sin-o ang masunod nga presidente. Kon matabuan nga korap liwan pareho ni Gloria, mabalik liwan sa uno ang atën macroeconomics. Hambal gani kang ekonomista nga si Winnie Monsod, handa rën ang Filipinas sa paglëpad. Ti, kon matakaw ang mabëlës kay PNoy, basi magluyloy liwan ang atën pakë.

[Totoong importante kung sino ang susunod na presidente. Kung magkataong korap uli tulad ni Gloria, babalik muli sa simula ang ating macroeconomics. Sabi nga ng ekonomistang si Winnie Monsod, handa na ang Filipinas sa paglipad. Kung magnanakaw ang papalit kay PNoy, baka manghina muli ang ating pakpak.]

Abaw, wara gid ako it sarig kay Bise Presidente Jejomar Binay. Sëlnga ay, harus tanan sanda sa pamilya nanda may puwesto sa gobyerno. Magluwas kana nga bise presidente, may senador pa, may kongresman, kag may meyor. Indi ako mangësyan kon ang sangka kuti nanda barangay kapitan sa Makati. Ang nepotismo sangka senyales nga bëkën it mayad nga mga politiko ang sangka pamilya. Sёlnga ay ang mga Marcos, ang mga Estrada. Ti, maiwan kita hay si Binay ang nagapanguna sa mga sarbey?

[Abaw, wala talaga akong tiwala kay Bise Presidente Jejomar Binay. Tingnan mo, halos lahat sila sa pamilya nila may puwesto sa gobyerno. Bukod sa kaniya na bise presidente, may senador pa, may kongresista, at may meyor. Hindi ako magugulat kung ang isang pusa nila ay barangay kapitan sa Makati. Ang nepotismo ay isang senyales na hindi mabuti ang mga politiko ang isang pamilya. Tingnan natin ang mga Marcos, ang mga Estrada. Ti, paano ‘yan at si Binay ang nangunguna sa mga sarbey?]

Wara rën si Mar Roxas. Nakita kang tanan ang non-presidentiable nga ugali na kang magbagyo Yolanda. Dugangan pa kang asawa na nga journalist kuno pero nangin apologist. Mayad hay gintarayan kang taga-CNN. Si Grace Poe hambal nanda basi puwede man pero wara pa man gid dya it may napatunayan. Delikado. Si Chiz Escudero, tuman ka trapo. Daw mayad lang magwakal. Kanugon gid nga napatay si Jessie Robredo.

[Wala na si Mar Roxas. Nakita ng lahat ang non-presidentiable na ugali niya nang magbagyong Yolanda. Dagdagan pa ng asawa niyang journalist kuno pero naging apologist. Mabuti at tinarayan ng isang taga-CNN. Si Grace Poe sabi nila baka puwede rin subalit wala pa itong napatunayan. Delikado. Si Chiz scudero, masyadong trapo. Parang magaling lang magdakdak. Sayang talaga na namatay si Jessie Robredo.]

May ginapanëmdëm ako nga basi puwede. Si Governor Vilma Santos-Recto. Mayad ang pagpadalagan na kang Syudad Lipa kang tana nangin meyor. Kag kadya nga gobernadora tana kang Batangas, mayad man ang pagpadalagan na. Daw masarigan si Ate Vi nga indi mangin kawatan. Siguro kinahanglan na lang kang mga mayad kag maaram nga gabinete. Ang importante, may integridad ang presidente kag si Ate Vi may amo kadya.

[May naiisip ako na baka puwede. Si Governor Vilam Santos-Recto. Maganda ang pamamalakad niya ng Lungsod Lipa nang siya’y naging meyor. At ngayong gobernadora siya ng Batanga, maayos din ang pamamalakad niya. Parang kakayanin ni Ate Vi na hindi maging kawatan. Siguro kakailanganin lang niya ng mga mabuti at matalinong gabinete. Ang importante, may integridad ang presidente at si Ate Vi ay meron nito.]

Ti, paano bay tana ang bana na? May namangkot. Trapo gid man abi. Maan, sabat ko. Mangadi rën lang kita, e para sa milagro. Si PNoy kato wara man ria ginaestoryahan nga magpresidente. Napatay si Cory kag naambunan kang Cory Magic, ti nagdaëg. Kon paminsarën, ang pagkapresidente ni PNoy daw milagro. Siguro puwede nga magmilagro pa liwan. Magsarig lang kita sa kamayad kang Ginuo.

[O paano naman ang kaniyang bana? May nagtanong. Trapo naman kasi talaga. Ewan, sagot ko. Magdasal na lang tayo para may milagro. Si PNoy noon hindi naman pinag-uusapan na maging presidente. Namatay si Cory at naambunan ng Cory Magic kayâ nanalo. Kung pag-iisipan, ang pagkapresidente ni PNoy parang milagro. Siguro puwede namang magmilagro uli. Maniwala lang tayo sa kabutihan ng Panginoon.]

Naghibi ako kang maghibi si PNoy kang ginhambal na kon kadya tana mapatay, husto rën kag kuntento rën bala tana sa mga nahimu na? Hambal na kuntento rën tana kag napësâ ang anang limëg. Nag-igham tana kag naglab-ok anay kang tubig. Sa katapusan, atubangën gid man natën ang atën kaugalingën kag pamangkuton kon nahimu bala natën rugya sa ibabaw kang kalibutan ang gusto natën himuon. Ang mga hirimuon nga dya bëkën lamang para sa atën kaugalingën kundi para man sa atën mga isigkatawo. 

[Umiyak ako nang umiya si PNoy at sinabi niya na kung ngayon siya mamamatay, sapat na ba at kuntento na ba siya sa mga nagawa niya? Sabi niya kuntento na siya at nabasag ang kaniyang boses. Tumikhim siya at lumagok muna ng tubig. Sa katapusan, haharapin talaga natin ang ating sarili at tatanungin kung nagawa ba natin dito sa ibabaw ng mundo ang gusto nating gawin. Ang mga gawaing ito ay hindi lamang para sa ating sarili kundi para din sa ating kapuwa.]

[28 Hulyo 2014 Lunes / 8:30 t.g. Rosario, Pasig]