Ayon sa Romanong makata na si Quintus Horatius Flaccus (o Horace sa Ingles), may dalawang halaga o silbi ang pagtutula o ang malikhaing pagsulat sa kabuoan—dulce et utile. Tamis at gamit. Ibig sabihin ang mga likhang pampanitikan ay dapat maghahandog ng aliw at aral. Talagang magkasama. Kung aliw lang, e di mababaw lang iyon, isang entertaiment lang. Kung aral lang ang meron ay boring naman ‘yun. Magiging didaktiko ito.

Anuman ang tema o konteksto ang mga palihan ng malikhaing pagsulat ang sasalihan natin, maganda pa ring alalahanin palagi ang bilin ni Horace, ang dulce et utile. Nakakaaliw basahin ang ating mga akda at may matutuhan ang mga mababasa rito.

Kapag sinabi kong nakakaaliw, hindi lamang feel good reading ito. Ang pagpahayag ng isang karanasan sa mabisang paraan ay isa ring uri ng pag-alay ng kasiyahan. Kapag sinabi kong may aral o silbi, ang pagpahayag o pagtalakay ng mga pangamba o pagkalito ay paraan din ng pagtulong sa mga mambabasa sa pagharap ng sarili nilang mga pangamba at kalituhan.

Itong dulce et utile ay laging isinasaalang-alang sa mga palihang inoorganisa ng Bienvenido N. Santos Creative Writing Center katulad nitong creative nonfiction workshop para sa mga doktor.

May tatlong layunin ng Pambansang Palihan ng La Salle sa Pagsulat ng Sanaysay para sa mga Doktor:

Una, patatagin ang ugnayan at pag-ibayuhin ang kritikal at malikhaing ugnayan sa pagitan ng mga siyentista at mga alagad ng sining;

Pangalawa, bigyang kasanayan ang mga nasa larangan ng medisana sa larangan ng sining ng malikhaing pagsulat;

At pangatlo, ang tumulong upang maitala para sa mga susunod na henerasyon ang mga karanasan ng mga medical frontliner sa panahon ng pandemyang COVID-19.

***

Bakit mahalagang magsulat ng kolum ang isang doktor? O bakit kailangang magsulat ang isang doktor? Ito ang tanong na sinagot ni Dr. Gideon Lasco para sa atin ngayong gabi.

Heto ang ilang punto na akong naitala mula sa kaniyang lektura kasama ang ilang realisasyon ko.

Una, sa panahon ng paglaganap ng fake news kailangan natin ng mga public intellectual na may kredibilidad tulad ng mga doktor.

Pangalawa, ang pagsusulat sa mga diyaryo ay paraan ng pagpalaganap ng adbokasiya. Malaking tulong ito sa pag-educate ng publiko at nakita natin ang halaga nito ngayong panahon ng pandemya na malaganap ang vaccine hesitancy. Kailangan nating baguhin halimbawa ang mga nagsasabi na ang kaibigan ng kakilala ng pinsan ng kababata ng kaibigan ng kapitbahay nila ay namatay nang magpabakuna.

Ang gusto ko sa pagbabahagi ngayong gabi ni Dr. Lasco ay binibigyan niya tayo ng tips at idea na marami tayong magiging paksa para sa mga sulatin natin, nagtatrabaho man tayo, nagbibiyahe, o nagma-mountain climbing! Kailangan nating lumabas sa ating sarili at sa ating lungga upang marami tayong masulat.

Ang pagsulat ng kolum ay inihambing niya sa pagpipinta, na ang papel o computer screen natin ay ang magiging kambas natin. Ang pagsulat at pagpipinta gamit ang mga salita.

Higit sa lahat, gusto ko na ang pagbabahagi ni Dr. Lasco ng kaniyang passion sa pagsusulat ay halos walang kinalaman o parang walang kinalaman sa kaniyang pagiging doktor kundi nagbabahagi siya bilang isang manunulat. Ganoon naman kasi talaga ang pagsusulat—lahat tayo anuman ang trabaho o propesyon natin—may karapatan magsulat.

Naalala ko tuloy ang sinabi ng makatang Merlie Alunan tungkol sa pagtula. Sabi niya, “What is poetry? Poetry is human speech.” Sa tingin ko, ang lahat ng uri ng pagsulat ay pagtanghal sa tinig natin bilang tao. At oo, tao muna tayo bago isang doktor. Doktor man tayo ng medisina o literatura.

Duro-duro gid nga salamat, Dr. Gideon Lasco sa pagbahagi ng iyong buhay manunulat ngayong gabi.

Buenos dias, Dr. Lasco na nasa Columbia ngayon. At magandang gabi sa ating lahat na nandirito ngayon sa ating kaawa-awa ngunit napakagandang arkipelago ng Filipinas nating mahal.

Mabuhay ang mga manunulat ng ating bayan!